Kiedyś na jednym ze szkoleń zapytałem uczestników, czy gdyby ktoś wymyślił tabletkę, po której do końca życia nie mogliby spożywać alkoholu, to skorzystali by z jej działania. Chętnych było niewielu, ale wywiązała się bardzo ciekawa dyskusja na temat farmakologicznej strategii walki z uzależnieniami i czasowej, "wymuszonej" trzeźwości. Wizje i prognozowane kierunki rozwoju tego segmentu leczenia były różne u poszczególnych uczestników, choć najczęściej przyjmowały formę skrajną. Zwolennicy podnosili temat statystyk powrotu do picia osób po terapii, próbując umniejszać jej skuteczności. Przeciwnicy zwracali natomiast uwagę na brak wewnętrznej motywacji do zmiany i ryzyko poszukiwania innych, alternatywnych do alkoholu substancji czy zachowań (np hazard).
Pytanie o sposoby zmotywowania osoby uzależnionej do leczenia jest chyba jednym z tych, które zadaje się po wielu wcześniejszych strategiach i próbach odpowiedzenia na nie. Człowiek, który je zadaje, zazwyczaj podejmował już różnego rodzaju działania mające wpłynąć na osobę bliską nadużywającą alkoholu aby ta podjęła terapię. Jeśli zwracamy się z tym pytaniem do innych, znaczy to że próby te nie przyniosły zamierzonego skutku. Patrząc z boku, wydaje się nam niedorzeczne, że człowiek uzależniony nie dostrzega oczywistych strat wynikających z picia. Zaprzecza rzeczom oczywistym i odrzuca wszelką pomoc z zewnątrz. Nie jest to jednak wyjątek, jest to bowiem sytuacja typowa i wynikająca z mechanizmów uzależnienia.
Dziecko które sięga po narkotyki, prędzej czy później wysyła sygnały które to potwierdzają. To, na jakim etapie my dorośli je odbierzemy, prawidłowo zinterpretujemy i zareagujemy, to już inna, złożona kwestia. Część z tych sygnałów może być tak subtelna lub interpretowana przez rodzica jako mało znacząca że z czasem przyzwyczajamy się do nich i traktujemy je jako coś normalnego. Wszystko do momentu, kiedy zderzymy się z poważnym kryzysem. Może to być wezwanie do szkoły i poważna rozmowa z wychowawcą dziecka na temat obserwowanych zmian czy konflikt z prawem. Rodzic gdyby mógł, najchętniej odizolowałby dziecko od dawnego środowiska i kontrolował 24/h. Czy jednak musi do tego dojść? Na co zwracać uwagę wcześniej aby uniknąć tych drastycznych konsekwencji sięgania po nielegalne środki?
Kolejny dzień urlopu, plaża, znajomi i kolejny drink. Z czasem przestajesz już liczyć kolejki, bo w zasadzie i tak nie ma to większego znaczenia. Wybrałeś przecież wersję "All Inclusive". Rano jednak pojawia się problem, coraz ciężej wstać i zwlec się z łóżka, głowa jest tak ciężka, że nawet lekkie jej przechylenie urasta do rangi wyzwania. Ale zaraz... jest przecież takie powiedzenie: "czym się strułeś, tym się lecz!" Pomimo przeciwności losu, zbierasz się jednak do kupy i schodzisz na dół do baru.
- Zimne piwo poproszę.
Mimo, że wydawało Ci się, że gdyby ktoś postawił przed Tobą kolejnego drinka których wczoraj spożyłeś niezliczoną ilość, to pewnie zwrócił byś pozostałości po nich, piwo "wchodzi" gładko.
Przyznanie się przed samym sobą, że nie potrafię sobie poradzić z własnym uzależnieniem jest podstawowym czynnikiem warunkującym podjęcie decyzji o terapii. Nie jest to sytuacja łatwa i często towarzyszy jej poczucie wstydu. Osoba owładnięta wstydem czuje, że w jakiś sposób jest nie taka jaka powinna, gorsza, że jako człowiek ma jakiś zasadniczy brak czy defekt. Często słyszę słowa: „chciałbym pić jak normalni ludzie”. Wynika to głównie z tego, że mamy tendencję do porównywania się z innymi i na tej podstawie oceniania siebie. Tak naprawdę nie siedzimy w głowach innych ludzi a mimo to, zdajemy się projektować ich pogląd na naszą osobę. Próbujemy domyślać się, jak nas oceniają. Strach przed negatywną oceną powoduje powstawanie wstydu. Funkcjonując w różnych rolach społecznych, mamy pewne swoje wyobrażenie, jak powinny one wyglądać i czym się charakteryzować.
Gdyby poprosić dzisiaj przypadkowo spotkanego przechodnia, o zdefiniowanie określenia „alkoholik”, to prawdopodobnie zaraz po ilości i jakości wypijanego przez niego alkoholu, wielu z pytanych odniosłoby się do jego statusu społecznego i funkcjonowania poniżej wyznaczonych społecznie norm. Pierwsze skojarzenia jakie występują u sporej liczby osób są skojarzeniami stereotypowymi. Wynika to z wielu czynników, jednym z nich jest z pewnością fakt, że tą grupę osób uzależnionych najczęściej mijamy jadąc rano do pracy, robiąc zakupy, czy przechodząc obok sklepu nocnego. Podświadomie przyzwyczajamy się, że uzależnienie „widać na zewnątrz”. „Standardowy alkoholik” jednak nie istnieje. Tak naprawdę każdy jest inny a uzależnienie może dotknąć ludzi z różnych grup społecznych, posiadających różne wykształcenie, poziom inteligencji czy zawód.
Nowe substancje psychoaktywne, czy tzw. „dopalacze”? Które z tych określeń przypisanych społecznie do pewnej grupy narkotyków wydaje się właściwe? Gdyby dzisiaj zapytać przypadkowego przechodnia co to są nowe substancje psychoaktywne, wiele osób może mieć problem z odniesieniem się do takiego terminu. Gdyby zastąpić je kolokwialnym określeniem „dopalacze”, to podejrzewam, że nawet starsza pani z warzywniaka powiedziałaby „Panie toż to świństwo najgorsze..”. Zdarzyło mi się bywać na szkoleniach w temacie tzw. „dopalaczy”, gdzie prowadzący w ciągu kilkugodzinnego wykładu nie użył ani razu tego pierwszego określenia (NSP). Zdarzyło mi się także podobne szkolenia prowadzić, i wiecie co? Z pełną świadomością zasygnalizowałem wszystkim już na samym początku, że termin „dopalacze” pojawił się u mnie jedynie w temacie szkolenia. Poprzedzony zresztą skrótem „tzw.” i użyty tylko dlatego, żeby część osób w ogóle wiedziała o czym będzie mowa.
Od dłuższego czasu wiele mówi się o legalizacji marihuany w Polsce. Jednym z głównych argumentem zwolenników takiego rozwiązania jest ograniczenie nielegalnego obrotu a tym samym kontrola środków dotychczas zakazanych. Temat legalizacji często wykorzystywany był jako element kampanii wyborczych, gdzie obiecywano szybką regulację prawną dostępu do (jak wtedy mówiono) „miękkich narkotyków”. Przysłuchując się tej debacie społecznej odnosiło się jednak wrażenie, że żadne konkrety nigdy nie padały. Więcej uwagi poświęcano głoszeniu szumnych haseł a nie sposobom ich realizacji. W tym samym czasie, gdy ludzie zajmowali się udowadnianiem swoich racji, na naszym wspólnym podwórku przeciwników i zwolenników, rozwijał się rynek nowych substancji psychoaktywnych, tzw. „dopalaczy”.